یکی از مشکلات رایج در جوامع و بخش های صنعتی، آلودگی صوتی است. امروزه از عایق کاری صوتی، نه تنها در بخش های صنعتی، بلکه در بخش های اداری و خانگی نیز استفاده می شود، به طوری که در کشور های توسعه یافته یکی از معیارهای ارزش گذاری بر ملک، علاوه بر عایق کاری حرارتی آن، عایق کاری صوتی آن ملک است. گرچه به این موضوع در کشورهای توسعه یافته به جد پرداخته می شود، اما متاسفانه از این مهم در کشور ایران به خصوص در بخش های اداری و مسکونی غفلت شده است. برای بررسی مکانیک صوت، انتشار آن، جذب، عبور و میرایی آن و عایق کاری صوتی، آشنایی با مفاهیم مقدماتی زیر الزامیست:

صدا چیست؟

در فیزیک، صدا عبارت است از ارتعاشی مکانیکی یکی فضای گازی، مایع و یا جامد ارتجاعی (Elastic)

صدا نوعی انرژی مکانیکی محسوب می شود و هنگامی بوجود می آید که ذرات حول مرکز تعادل خود نوسان کنند. صدا (و به طور کلی همه امواج) با پارامترهایی تعریف و توصیف می شوند که مهم ترین آنها عبارتند از:

طول موج λ ، فرکانس (f)، دامنه نوسان (d) و سرعت موج (c)

مکانیزم های انتقال صوت

۱- هوابرد (Airborne)

۲- ضربه (Impact)

در مکانیزم هوابرد، آلودگی صوتی مستقیم از طریق هوا از منبع صوتی، منتقل می شود مانند سروصدای خودروهای درون خیابان، تجهیزات مکانیکی، سیستم های تهویه، سیستم سینمای خانگی همسایه مجاور.

در مکانیزم ضربه، آلودگی صوتی از درون خود اجزاء سازه منتقل می شوند، مانند صدای قدم زدن افراد واحد های بالاسر، ضربه به دیوار مجاور، بستن درب. به مکانیزم انتقال صوت ضربه، صوت سازه برد

(Structure Borne Sound) نیز گفته می شود.

برای انجام عایق کاری صوتی، می بایست تمامی مکانیزم های انتقال صوت مد نظر قرار گیرند. درها، پنجره ها برای جلوگیری از آلودگی صوتی محیطی (Ambient) عایق شده و خود اجزاء ساختمان نیز، دارای لایه های عایق های صوتی باشند.

خوشبختانه بسیاری از موادی که در عایق کاری حرارتی استفاده می شوند و مانند پشم سنگ و پشم شیشه، به عنوان عایق صوتی نیز بکار می روند و نیاز به افزودن لایه های مجزا در اجزاء ساختمان نیست. اگرچه عایق هایی نیز وجود دارند که مخصوص صوت بوده و یا خود دیوارها به گونه ای طراحی می شوند (مانند دیوارهای دوجداره به همراه فنر) که خود عایق صوتی محسوب می شوند.

جذب صدا و کاهش صدا

باید توجه شود که عایق صوتی و جاذب صوتی مفاهیم متفاوتی هستند. منظور از عایق صوتی، ماده ای است که انتقال صوت را در فضا کاهش می دهد در حالی که منظور از جاذب صوتی، ماده ای است که از انعکاس صوت از سطوح مختلف جلوگیری می کند.

وقتی صدا به یک مانع برخورد می کند، مانند هر موج دیگری، قسمتی از آن انعکاس یافته و قسمت دیگر درون مانع منتشر می گردد. موجی که از درون مانع منتشر می شود، قسمتی از آن جذب می شود به خاصیت میرایی (Damping) ماده بستگی دارد و قسمت دیگر از مانع عبور می کند و دوباره در فضا منتشر می شود.

معمولا برای ارزیابی یک عایق صوتی، قدرت آن در کاهش شدت صوت می سنجند. منابع صوتی مختلف، میزان شدت صوت تولیدی متفاوت دارند.

ضریب جذب صوت

ضریب جذب صوت، خاصیتی از ماده است که نشان می دهد ماده می تواند چقدر از موج منتشر شده را جذب کند. این ضریب همواره عددی بین صفر و یک است به طوری که عدد یک بیانگر جذب ۱۰۰٪ و عدد صفر درصد را نشان می دهد. عدد بزرگتر ضریب جذب صوت همیشه بیان گر بهتر بودن ماده برای عایق کاری آکوستیک نیست و این ضریب بر زمان طنین اثر می گذارد عدد مناسب ضریب جذب صوت باید متناسب با کاربر سازه و اتاق مورد نظر تعیین شود.

میرایی

وقتی صوت از درون یک محیط (چه سیال و چه جامد) منتشر می شود انرژی آن تقلیل می یابد. علت این پدیده به دو دلیل است: اول انکسار و پخش شدن موج و دوم جذب. ترکیب اثرات انکسار و جذب پدیده میراشدن موج را بوجود می آورد.

نرخ کاهش

عبارت است از نرخ کاهش شدت صوت یا میرایی صدا پس از خاموش شدن منبع صوتی در اتاق. در یک اتاق با دمای ثابت، نرخ کاهش ثابت بوده و متناسب با زمان طنین اندازه گیری می شود.

فرکانس بحرانی

در عایق کاری آکوستیک ساختمان ها، فرکانس بحرانی وقتی رخ می دهد که سرعت صوت در هوا برابر با سرعت انتشار امواج در پارتیشن یا پانل شود. در فرکانس بحرانی، مکانیزم اصلی انتشار صوت درون پنل تغییر می کند و ضریب کاهش صوت پنل به طور چشمگیری کم می شود.فرکانس بحرانی به نوع ماده عایق و ضخامت پنل بستگی دارد

زمان طنین یا تناخنش

زمان طنین عبارت است از مدت زمانی که طول می کشد تا شدت صدا، بعد از خاموش شدن کامل منبع صوتی، به مقدار 60dB کاسته شود.

آثار و صدمات مخرب آلودگی صوتی

بدون شک سطوح بالای شدت صوت (صدای بسیار بلند یا با توان زیاد) پیامدهایی بر سلامت روحی و بعضا جسمی انسان ها خواهد گذاشت که البته مضرات روحی آلودگی صوتی بسیار بیشتر از صدمات جسمی آن است. برای مثال آلودگی صوتی باعث افزایش فشار خون، فشار روحی و افزایش استرس، بی خوابی یا بدخوابی و ناراحتی های قلبی می شود. همچنین اختلالات سیستم ایمنی در بدن و اختلالات زایمان نیز از سوء اثرات آلودگی صوتی به شمار می آیند. در صورتی که شخص به صورت مستقیم در معرض آلودگی صوتی و صداهای بسیار بلند قرار گیرد، اختلالات شنوایی و کم شنوایی بوجود می آید. گرچه مشکلات شنوایی با افزایش سن بسیار رایج است . اما در جوامع صنعتی که آلودگی صوتی می تواند به محیط زیست و اکوسیستم نیز آسیب وارد کند.

آلودگی صوتی ممکن است باعث انقباض عروق و به تبع آن افزایش فشار خون و سایر مشکلات عروقی شود. شنیدن صدای وزوز گوش پس از در معرض قرار گرفتن صدای بسیار بلند، از نشانه های این گونه اختلالات عروقی است. صداهای بسیار بلند و ناگهانی می توانند باعث اعمال شوک های شدیدی به فرد شده و بسته شدن کامل عروق را به همراه داشته باشند. بسته شدن عروق سکته قلبی را در پی خواهد داشت.

علاوه بر تاثیرات مستقیم آلودگی صوتی با سلامت جسمی افراد، آلودگی صوتی باعث افزایش ناراحتی روحی و استرس نیز می شود. افزایش استرس، احتمال بروز رفتار های ناهنجار و ضد اجتماعی در افراد شده خشنوت بی دلیل را تهییج می کند.

بزرگ ترین منبع آلودگی صوتی، ترافیک شهری و هوایی است به طوری که ۸۰٪ کل آلودگی صوتی مربوط به این معضل است. در رده های بعدی، صدای موسیقی و آلودگی صوتی صنعتی قرار دارند.

براساس تحقیقات انجام شده توسط شرکت Rockwool نزدیک به ۳۳٪ افرادی که در معرض آلودگی صوتی محیط های مسکونی(آلودگی صوتی ناشی از افراد، همسایه ها، مهمانی های شلوغ و بلندگوهای اماکن عمومی) هستند، دچار استرس و اختلالات خواب می شوند که این اختلالات می تواند تا دوسال طول بکشد ۱۰٪ کل این افراد، ممکن است دچار اختلالات دائمی و مادام العمر شوند.

حداقل اختلالات صوتی، آزار صوتی است که الزاما منجر به استرس نمی شود و تنها شخص را آزار روحی می دهد باید توجه داشت که آزار صوتی ناشی از صدا، تنها به شدت صوت آن بستگی ندارد بلکه به الگوی صدا و حساسیت فردی نیز وابسته است مثلا ممکن است صدا تق تق مداوم که شدت صوت چندانی هم ندارد، در برخی افراد باعث بروز تیک عصبی شود و یا مثلا بسیاری از افراد به صدا بال زدن پشه در فاصله نزدیک حساس هستند واکنش های شدید از خود نشان می دهند در حالی که بال زدن پشه شدت صوتی در حد ۲۰ میکروپاسکال دارد. برای آزار صوتی نمی توان حد و معیار مشخصی تعریف کرد چرا که به عوامل متعددی و گوناگونی مانند محیط کار، حساسیت فردی و قابلیت شنوایی بستگی دارد. حتی ممکن است مکالمه عادی دو نفر در محیط کار تمرکز شخص دیگری را برهم زند و یا صدای چکه آب از شیر باعث شود یک نفر اصلا نتواند بخوابد. بنابراین تعریف استاندارد برای آزار صوتی بسیار دشوار است. ولی می توان معیارهای دست بالایی برای محیط کار تعریف نمود.

یکی از بهترین روش ها برای اجتناب از آلودگی صوتی و تاثرات سوء آن، عایق کاری صوتی (آکوستیک) است. عایق کاری صوتی در کشورهای توسعه یافته، یکی از معیارهای ارزش گذاری بر ملک محسوب می شود. همچنین اصول و استاندارد متنوع و مختلفی برای عایق کاری صوتی ارائه شده است. عایق کاری صوتی برای بسیار محیط ها الزامی است مانند: بیمارستان ها، کتابخانه ها، خانه های مسکونی، سرای سالمندان، محیط های آموزش ، پژوهشی، ورزشگاه ها رستوران ها، سالن های نمایش و موسیقی، سینما ها و غیره.

همچنین با عایق کاری صوتی و رعایت اصول بهداشت صوتی، می توان آلودگی صوتی بسیار بالا برخودارند، مانند کارگاه های پرس، چکش کاری و فورج، ریخته گری ماسه ای، اره کاری و غیره، به نحوه مطلوبی کاهش داد و سلامت فردی کارگران و کارمند را تا حد امکان تامین نمود.

صدابندی و عایق کاری صوتی ساختمان

در فضای زیست و کار بر طبق آیین نامه ها و مقررات ساختمانی، حدود قابل قبولی برای سر و صدا وجود دارد و چنانچه شدت صدا از حد مزبور بالاتر رود، آسایش و سلامتی ساکنین دچار مخاطره خواهد شد. از این رو عایقکاری صوتی یا صدابندی ساختمانها امری الزامی و ضرورتی است، صدابندی ساختمان بر دو اصل استوار است:

الف: کاهش سر و صدای ناخواسته در هر فضا از راه جذب هرچه بیشتر آن با مصالح آکوستیکی.

ب: جلوگیری از انتقال صوت از خارج یا داخل ساختمان به اطاقها از راه دیوارها، درها، پنجره ها و سقفها.

مصالح متخلخل که برای عایقکاری حرارتی ساختمانها مصرف می شوند، عموما جاذب صوتی مناسبی نیز می باشند، ولی معمولا در برابر عبور صوت ضعیف اند، این نکته معمولا از سوی طراحان در نظر گرفته نمی شود. در عبور صوت از میان یک دیوار سخت مانند دیوار بتنی یا آجری و اندودی های روی آنها، تمامی دیوار در اثر امواج صوتی به لرزه در می آید و دیوار لرزان، خود منبع ثانوی برای تولید صدا می گردد. به این ترتیب هرچه دیوار سنگین تر باشد، لرزش آن دشوارتر شده و صدای کمتری از خود عبور دهد. برای مثال چنانچه وزن دیوار ساخته شده از مصالح بنایی حدود ۵۰ کیلوگرم در هر متر مربع باشد، به اندازه ۲۶ دسیبل از شدت صوت می کاهد، چنانچه ضخامت دیوار را دوبرابر کنیم، به اندازه ۹ دسیبل دیگر به عایق صوتی اضافه خواهد شد. به همین ترتیب هر افزایش ضخامت به اندازه دو برابر، تنها ۹ دسیبل در افزایش کفایت عایق صوتی موثر خواهد بود. بدیهی است هنگامی که عایقکاری صوتی زیادی موردنظر باشد، ضخامت دیوار افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد که مقرون به صرفه اقتصادی نیست. در این حالت می توان با ایجاد فاصله هوایی بین دو تیغه نازک، اقدام به عایقکاری صوتی نمود. همچنین در مورد پنجره ها به جای یک شیشه می توان دو یا سه شیشه نصب کرد یا به جای یک پنجره، دو پنجره برای ساختمان در نظر گرفت. در پنجره ها علاوه بر تعداد و ضخامت شیشه ها، نحوه نصب و درزبندی آنها نیز در عایقکاری صوتی مؤثر است.

ضریب کاهش سر و صدا

از نقطه نظر تئوری، یک سطح کاملا منعکس کننده، تمام صوت را به داخل اطاق برمی گرداند. هرچه مقدار انرژی صوتی را که ماده جذب می کند بیشتر شود، مقدار کمتری از آن را به صورت سر و صدا برمی گرداند. درصدی از انرژی صوتی که توسط سطح مصالح جذب می شود “ضریب کاهش سر و صدا” نامیده می شود. ضریب صفر بیانگر اینست که مصالح مربوط، قدرت جذب صوت ندارد و ضریب یک نمایانگر این است که مصالح موردنظر قادر به جذب تمام انرژی صوتی است که به آن میرسد. برای یافتن رقمی که معرف ویژگیهای مربوط به کاهندگی سر و صدای هر نوع مصالح باشد، به طور قراردادی میانگین ویژگی بازتاب آن را برای اصواتی که فرکانس آنها بین ۲۵۰ تا ۲۰۰۰ هرتز باشد، در نظر می گیرند. سپس نزدیک ترین عدد به این میانگین با تقریب ( ۵ ٪) به عنوان ضریب کاهش سر و صدا” بیان می شود، مصالح با ضریب ۰/۵ ، مقدار ( ۵۰ %) از انرژی صوتی را جذب و (۵۰٪) آن را به داخل اطاق برمی گرداند. مصالح با ضریب ۰/۷ مقدار ( ۷۰ ٪) از انرژی صوتی را جذب می کنند و بنابراین جاذب صوتی مرغوب تری هستند.

درجه عبور صوت

تأثیر یک مانع صوتی مانند دو تیغه جدا کننده یا سقف در کاهش عبور صدای هوایی به صورت افت در صوت عبور کرده اندازه گیری می شود. این ضریب با نسبت شدت صوت در یک سوی مانع به شدت صوت عبور کرده در سوی دیگر بر حسب دسیبل بیان میشود.

درجه عایق صوتی کوبه ای ( IIC ) یا ضربه ای

درجه عایق کوبه ای، برای اندازه گیری صوت تولید شده در اثر برخورد، لیز خوردن، لرزیدن با کشیده شدن یک جسم بر روی کف به کار گرفته می شود. صدای گام، حرکت مبل و اثاثیه افتادن اشیا، باعث شروع لرزش کف (سقف طبقه زیر) شده و سبب انتشار صوت می گرد د، تراز صدای کوبه ای در اطاق زیرین نمایانگر قابلیت میراندن صدای ضربه توسط یک کف یا جزئيات ساختمانی معینی است.

درجه صدای کوبه ای” یا درجه عایق کوبه ای یک سقف با وسایل استانداردی که در تولید و اندازه گیری ضربه های معینی (شناخته شده) به کار گرفته میشوند، تعیین میشوند. کف مورد آزمایش توسط یک ماشین خرید زن در معرض ضربه های با فرکانسهای مختلف قرار می گیرد در مورد هر کف یک منحنی برای صدای کوبه ای به دست می آید و سپس با منحنی استانداردی که حداقل میزان عایق بودن یک سقف را ارائه می دهد، مقایسه میشود. چنانچه میزان عایق بودن یک سقف بیش از استاندارد باشد، ارقام درجه عایق صوتی کوبهای مثبت و در غیر این صورت منفی خواهد بود. رقمی از llc معادل ۵۰، حداقل برای یک کف در محیط آرام در نظر گرفته میشود. برای کف کریدورهای ی که در بالای واحدهای مسکونی قرار میگیرد، در محيط آرام حداقل NIC معادل ۵۵+ مناسب است.

ساختمان کفی که ارقام بیشتری از حداقلها را ارائه کند، برای زندگی در مناطق حومه شهری و شهری، بهترین راه حلها را در مقابله با مسائل سر و صدای کوبه ای در بر دارد. برای مثال IIC بیش از ۶۰+ برای یک آپارتمان آرام، مطلوب است.

سر و صدای زمینه

ترازهای سر و صدای زمینه، هنگام قضاوت درباره قابلیتهای یک ساختمان در جلوگیری از انتقال سر و صداهای هوایی و کویه ای، باید مورد توجه قرار گیرد. سر و صدای محیط یا زمینه موجود در یک محیط معین عبارتست از مجموع سر و صدای حاصل از ترافیک (اعم از زمینی، هوایی و دریای ی(، رادیو، واحدهای تهویه مطبوع و گرمایش و دیگر صداهایی که به طور ثابت در یک فضا موجود می باشند. این سر و صدای زمینه، صداهای بخصوصی را می پوشاند یا بر آنها غلبه می کند. تراز سر و صدای زمینه را باید در محاسبات مریوط به کاهش سر و صدایی که در مورد یک کف یا دیوار مد نظر است، مورد توجه قرار داد، این تراز بیانگر آنست که صدای عبور کرده شنیده خواهد شد یا خیر.

راه های کناری

افت عبور صوت در یک ساختمان بخصوص بر این مبنا ارزیابی میشود که ساختمان به صورت کاملا درزبندی شده و بدون پنجره باشد، سر و صدای عبور کرده از پنجره های باز، درها، هواروها داکتها)، شبکه های تهویه یا از میان فضای هوایی بالای سقف کاذب، ممکن است به ها بی ارزش شدن دیوار یا تیغه ای که از نظر صوتی ارزشمند است گردد، زیرا ممکن است سر و صدا از میان یا اطراف آن عبور کند. این گذر فرعی، عبور کناری نامیده میشود. راه های عبور کناری ممکن است قفسه های دارو، جعبه تقسیم های برقی که پشت به پشت کار گذارده شده اند هوارو های گرمایش یا تهویه مطبوع مشترک بین دو اطاق یا حتی شکافهای زیر یا اطراف دری باشد که به صورت لق کار گذارده شدهاند.

نصب مصالح آکوستیکی

به منظور دستیابی به بهترین اجرا و ظاهر کار مناسب، مصالح آکوستیکی باید به روش درست و در بهترین شرایط نصب شوند. نصب مصالح باید هنگامی صورت گیرد که شرایط گرمای ی و رطوبت اطاق نزدیک به شرایط موجود در هنگام بهره برداری باشد.

چسباندن

حدود نیمی از آکوستیک تایلها با چسب روی سطوح سخت بتنی، گجی، یا تخته گچی چسبانده میشوند. این روش ارزان ترین و معمول ترین راه نصب آکوستیک تایل بر روی سقفهای موجود می باشد. چسباندن، مستلزم وجود زیرسازی محکم و صاف است. سطوح کهنه، باید کاملا تمیز و اندودهای نو، باید برای پذیرش چسب آهار زنی آماده شوند، جنس چسب باید از انواع توصیه شده یا ساخته شده توسط تولید کننده تایلها باشد تا چسبندگی کافی بین آکوستیک تایل و زیرسازی آنها تأمین شود. چسب در هر چهار گوشه تایل ۳۰۰ *۳۰۰ میلیمتر به اندازه گردو زده میشود، برای تایلهای بزرگتر فاصله محل چسبها از ۳۰۰ میلیمتر کمتر خواهد بود. هنگامی که تایل را در محل فشار دهند، هر تکه چسب پس از پهن شدن، باید سطحی به قطر تقریبی ۶۳ میلیمتر و ضخامت ۱/۶ میلیمتر را بپوشاند. تایل باید به صورت مورب لغزانده شده و در محل خود همسطح با تایلهای اطراف و چسبیده به آنها قرار گیرد.

میخ کردن

هنگامی که سقفها کاملا صاف نبوده و به اندازه کافی مناسب برای نصب تایل با چسب نباشنده قیدهای چوبی با مقطع ۷۵ × ۲۵ میلیمتر و به فواصل ۳۰۰ میلیمتر از یکدیگر به سقف اصلی نصب میشوند و به کمک گوه های چوبی سطح زیرین آنها صاف و تراز می شود، هنگامی که تیرچه های سقف بیرون باشند، قیدهای چوبی عمود بر آنها کار گذارده میشوند. اکوستیک تایلهای سوراخدار معمولا دارای سوراخ کم عمقی در هر گوشه برای میخ کردن هستند، به جای می توان پیچ نیز به کار بود استحکام بیشتری برای تایلهایی که در معرض ضربه قرار دارند، تأمین شود. تایلهایی که در محل اتصال کام و زبانه میشوند، معمولا دارای لبه پهنی هستند، که برای میخ کردن با دوخت مناسب است. دوختن تایلهای لبه پهن، روشی اقتصادی است

سیستمهای آویخته مکانیکی

سیستم آویخته مکانیکی آکوستیکی، مشابه سقف کاذب آويخته، است سقف هایی که به طور مکانیکی به سقف اصلي آویخته می شوند، برای نصب قاب چراغ و دریچه های تهویه مناسبند، سقفهای چواع دار پیشرفته را می توان با جانشین کردن پنلها و تایلهای اکوستیکی با قطعات پلاستیک نیم شفاف (نور گذران) در بخشی از سقف اجرا کرد. برای تعبیه دریچه تهویه در سقفهای آکوستیک، نوعی قاب سوراخدار یا شکافدار نمایان به کار گرفته می شود. با انتخاب مصالح و سیستمهای مناسب، می توان سقفهای اكوستیکی جدیدتری که پایداریشان در برابر آتش مناسب است، به وجود آورد سقفهای آویخته ممکن است به سیستمهای گم، نیمه نمایان یا نمایان اجرا شوند، تقریبا هر نوع مصالح آکوستیکی را می توان در سقفهای آویخته به کار برد و نوع آویختن، بستگی به مصالح مصرفی دارد در سیستمهای گم، آویزها و قطعات اتصال دیده نمی شوند، برخی از این سیستمها نیز در کشورهای صنعتی به ثبت رسیده اند. قطعات اتصال به نحوی طراحی شده اند که جاذب صوت هستند، عیب بزرگ این سیستم، دشواری دستیابی به پشت سقف برای انجام تعمیرات ضروری و حسن آن، عدم لزوم رنگ آمیزی قطعات اتصال است. در سیستمهای نیمه گم، قطعات اصلی نمایان هستند که معمولا به طور موازی کار گذارده می شوند، این سیستم بیشتر برای نصب قطعات بزرگ و تخته های آکوستیکی به کار گرفته می شود. در سیستمهای نمایان قطعات بزرگ أكوستیکی توسط سیستم نمایان آویخته می شوند. در این سیستم دستیابی به اجزای تاسیساتی آسان است، ولی دقت در برش و نصب قطعات به منظور رعایت زیبایی و حفظ تناسب، ضروری است.

جلوگیری از انتقال لرزش به محیطهای زیست و کار

به منظور جلوگیری از انتقال ارزشهای ناشی از ضربه، حرکت وسایل نقلیه، کار دستگاههای تأسیسات مکانیکی، حرارت مرکزی و تهوية مطبوع، باید نکاتی در نصب دستگاه ها، اجزا و قطعات ساختمانی به شرح زیر مدنظر قرار گیرند.

الف: قسمتهایی از ساختمان که در معرض ضربه هستند (مانند کفهای طبقه بالا)، به وسیله قطعات نرم و کشسان به سایر قسمتهای ساختمان نظیر دیوارها و سقفها متصل گردند تا تأثير ضربات وارده به حداقل ممکن برسد است.

ب: برای جلوگیری از انتقال سر و صدای کوبه ای از كفها به طبقه زیر، بهترین وسیله پوشش آنها با کفپوشهای نساجی و سایر مواد نرم و فومدار است.

پ: دو پوشه کردن سقفها و استفاده از سقفهای کاذب آویخته نیز در کاهش انتقال سر و صدای کف طبقه بالا مؤثر است. استفاده از فنرها و قطعات ضربه گیر در آویزهای این سقفها تأثير بسزایی دارد.

ت: برای جلوگیری از انتقال لرزش ناشی از ترافیک و کار دستگاههای تأسیسات مکانیکی حرارت مرکزی و تهویه مطبوع و ژنراتورها و نظایر آنها، استفاده از لرزه گیرها شامل قطعات ساخته شده از لاستیک، نئوپرین، بالشتکها، فنرها و قطعات اتصال ضربه گیر لوله ها، ضروری است. برخی از بالشتکها از آزبست فشرده با پوششی از یک ورقه سربی ساخته میشوند. مورد مصرف بالشتکها بیشتر در شالوده ها و محل اتصال پایه لوازم تأسیساتی به ویژه کولرها و برجهای خنک کنی است که در بامها نصب می شوند

ث: لوله ها و داکتهای تهویه بهتر است با قطعات کشسان و فنری به یکدیگر و به سقفها و دیوار ها نصب شوند تا لرزش آنها به سازه منتقل نشود.

مصالح و سیستمهای آکوستیکی مناسب متداول در ساختمان

برای مصارف مختلف، مصالح و سیستمهای آکوستیکی مناسبی انتخاب می شود. بدیهی است در موارد حاضر تلفیق مناسبی از مصالح و روشهای اجرای کار با نیازهای استفاده کنندگان از ساختمانها، نتایج مطلوبی را در زمینه آرامش محیط در بر خواهد داشت.

مصالح آکوستیکی

مصالح آکوستیکی با جاذب سر و صدا، قادرند امواج صوتی را که با سطح آنها برخورد می کنند، به میزانی کمتر از ( ۵۰ %) منعکس سازند، این مصالح همانند بالشی در روبه رویی با آثار برجامانده از انعکاس سر و صدا عمل می کنند مقدار صوتی که توسط مصالح جذب میشود، بستگی به اندازه، عمق و تعداد حفره های مصالح و فرکانس صوت دارد. ذرات هوایی که در اثر صوت به داخل حفره ها رفته و از آنها خارج می شونده سبب ایجاد اصطکاک می گردند، بخشی از انرژی صوتی، مستهلک و به گرما تبدیل میشوده بخشی از آن از موانع عبور می کند یا در داخل فضا منعکس میشود. در عمل، دستیابی به کاهش مقادیری بیش از ۱۰ دسیبل با کاربرد مصالح جاذب صوت مقدور نیست. معمولا کاهشی معادل حدود ۵ تا ۷ دسیبل در ساختمانهای مسکونی و دفاتر کاری که سقف آنها با آکوستیک تایل پوشیده شده باشد، به دست می آید مصالح آکوستیکی دامنه وسیعی از مواد را در بر میگیرد که زیر نامها و عناوین تجارتی مختلف تولید میشوند. گرچه ویژگی جذب صوت آنها مشابه است، طراح، باید مصالحی را انتخاب کند که مناسب و قابل کاربرد برای شرایط خاص هر پروژه باشد.

مصالح آکوستیکی ممکن است به صورت پیش ساخته باشند یا در محل اجرا شوند. اندازه کاشیها و صفحات پیش ساخته از ۳۰۰ × ۳۰۰ تا در ۱۲۰۰ ۱۲۰۰ میلیمتر تغییر می کند، بسیاری از آنها از الیاف چوب، نی، فیبرهای معدنی یا شیشه ای ساخته شده اند که آنها را درهم و مخلوط و یکپارچه کرده و به صورت تخته های ی با ضخامتهای گوناگون در آورده اند. مصرف کاشيها محدود به سقف می شود که آنها را یا مستقیما زیر سقف اصلی نصب می کنند یا در سقف کاذب متشکل از نبشی و اسپری و میلگردهای آویز به کار میبرند. مواد و مصالحی که در محل کار قابل مصرف و اجرا هستند، شامل اندودهای گچی اکوستیکی و ترکیبی از قطعات جاذب صوت می باشند.

انواع مصالح آکوستیکی

۱- عایقهای صوتی سربی

از نخستین شرایط یک عایق صوتی مناسب، زیاد بودن وزن ویژه نرمی طبیعی،ظرفیت بالای کاهش سر و صدا و غیر قابل نفوذ بودن است، زیادی وزن از این نظر حائز اهمیت است که شدت ارتعاشات صوتی در نبرد با اینرسی یک مانع. کاهش می یابد. نرمی ورق سرب. سبب کاهش ارتعاشاتی می شود که در سایر مصالح آکوستیکی عادی است . موانع سربی به ویژه روی پارتیشنهایی که در مجاورت سقف های کاذب آویخته قرار می گیرند، موثرند. برگه های سربی را می توان در بسیاری از تیغه های نازک مصرف کرد تا بدون افزایش حجم، صدا را کاهش دهند. این ماده را می توان به راحتی، با چسب الاستومری روی سایر مصالح نصب نمود تا بدون افزایش سختی وزن آنها اضافه شود.

کاشیها و صفحات ساخته شده از فیبرهای سلولزی جهت

کاشیهای سلولزی معمولا از باگاس (تفاله نیشگر) ساخته می شوند، تایل های الیاف نیشکر از قدیمی ترین و معمولا ارزان ترین نوع آکوستیک تایل هستند. فیبرها را زیر فشار قرار می دهند و به صورت تخته هایی درمی آورند، به نحوی که بین الياف فضاهای تنگی به وجود آید تایلهای فیبر نیشکر را معمولا سوراخدار می سازند تا صدا بتواند به حفره های بین الياف برسد. این موضوع باعث بهبود کیفیت جذب صوت میشود. تنوع در بافت و ظاهر تایل با اینجاد تنوع در نقش و نحوه استقرار سوراخها و سطح تایل به دست می آیند.

تایلهای فیبر نیشکر در اثر جذب رطوبت، دچار تغيير ابعاد و کاهش مقاوم می شوند، گرچه پیشروی آتش در آنها کم است، ولی ضد آتش نیستند. مشخصات فنی کشورهای صنعتی مصالح ساختمانی را به لحاظ پایداریشان در برابر آتش گروه بندی کرده اند. در مشخصات فدرال (ایالات متحده آمریکا معیارهای ویژه ای در این مورد وجود دارد، گروه بندی از a ) برای مصالح اور قابل اشتعال تا D ( برای درجات مختلف پایداری در برابر آتش) انجام شده است، تایل های فیبر نیشکر در گروه D جزء این تقسیم بندی قرار می گیرند و برخی از تایل های پوشش شده در کارخانه در گروه C ، این تایل ها معمولا لب پخ بوده، در کارخانه پوشش می شوند و اندازه آنها 300×300 تا 600×600 میلیمتر است.

۳- کاشیهای ساخته شده از فیبرهای معدنی

بخش اعظم تایل های فیبر معدنی از پشم معدنی ساخته می شوند. قسمت عمده پشم معدنی که در کشور های صنعتی تولید می شود از سربار کوره آهنگدازی (پشم سرباره) است. این تایل ها ممکن است به صورت شکافدار یا سوراخدار ساخته شوند تا کیفیت جذب صوت آنها افزایش یابد، مصالح شکافدار انرژی صوتی را به وسیله ایجاد اصطکاک در حفره های ریز موجود این فیبرهای مستقل از هم، مستهلک می سازند.

با افزایش سوراخها می توان حداکثر کاهش انرژی صوتی را در عایق کاری صوتی به دست آورد. مصالح شکافدار عموما موقعی به کار می روند که ظاهر کار از بیشترین اهمیت برخوردار باشد. مصالح سوراخدار بیشتر در ساختمانهای صنعتی، فرهنگی و مؤسسات علمی که حداکثر نفوذ و رنگ پذیری مورد نظر است، مصرف می شوند تایلهای فیبر معدنی از نظر پایداری در برابر آتش در گروه A قرار می گیرند و در مواردی مثل مکانهای تجمع عمومی و راه های فرار از آتش، که مقررات ساختمانی مصالح غیر قابل اشتعال را تجویز می کنند، مصرف می شوند. این مصالح در گونه های مختلف از نظر اندازه، بافت، ضخامت و قابلیت جذب صوت ساخته می شوند. در رنگ آمیزی تایلهای شکف دار یا منسوج، باید دقت بسیار زیادی مبذول داشت و مصالح با رنگهای ویژه پوشانده شوند، به گونه ای که حفره ها بسته نشود و ویژگی آکوستیکی مصالح جهت عایق کاری کاهش نیاید

۴- کاشیهای فلزی سوراخدار

این تایلها متشکل از تاوه های فلزی سوراخداری هستند که با مصالح لایی آکوستیکی نظیر پشم معدنی پر شده اند تاوه های نازک فلزی سوراخدار، سبب کاهش ویژگیهای جذب صوت مصالح آکوستیکی لایی نخواهند شد، بلکه به صورت دیافراگمی در انتقال صوت به آنها عمل می کنند و صوت در آنجا جذب میشود. تاوه ممکن است از آلومینیوم یا ورق فولادی ساخته شود و معمولا آن را با لعاب پخته شده سفیدی می پوشانند. گرچه این تایلها برای عایق کاری صوتی گران قیمت هستند، ولی چون دوامشان زیاد و هزینه نگهداری و تعمير آنها کم است، مصرفشان روی هم رفته اقتصادی و با صرفه است. سطح آنها را می توان با کهنه نمدار تمیز کرد و به رنگ آمیزی مجدد و تعویض قطعات نیازی ندارند. به علاوه لعاب سخت پوشش آنها باعث تامین ویژگیهای بازتاب سطوح می شود

اندود های آکوستیکی

اندود های اکوستیکی عایق کاری صوتی بر ۲ نوع هستند

الف: اندودهای گچی با دانه های سبک مانند پرلیت و ورمیکولیت منبسط

ب: اندود های مشتمل بر فیبر های معدنی به همراه چسب

اندود های گچ و پرلیت را از اختلال گرد گچ، پرلیت و آب درست می کنند و یا گچ و پرلت آماده بسته بندی شده را با آب مخلوط کرده روی سطوح صاف زیر سازی که ممکن است بتنی، سیمانی، گچی یا فولادی باشد، می کشند یا با ماشین بر روی آنها میباشند، اندودهای ماله ای در دو قشر آستر به ضخامت حدود ۱۰ میلیمتر و رویه به کلفتی حدود ۳ میلیمتر اجرا میشوند و اندودهای ماشینی در دو، سه یا چهار قشر نازک پاشیده میشوند، بطوریکه که مجموع ضخامت به حدود ۱۲ میلیمتر برسد. به موجب ازمایشهای انجام شده ضریب کاهش سر و صلاه برای اندود ۱۲ میلیمتری دستی، حدود ۰/۶۵ ، برای اندود ۲۵ میلیمتری از همین نوع ۰/۷۵ و برای اندود ماشینی به ضخامت ۱۲ میلیمتر، حدود ۵ ۵/ است.

اندودهای فیبری از پنبه کوهی یا پشم معدنی و یک چسب معدنی ساخته میشوند. در کشورهای صنعتی این اندودها به صورت آماده و بسته بندی عرضه میشوند. تخست سطح مورد نظر را با قشر ضخیمی از چسب، آغشته می کنند و سپس فیبر را روی آن میباشند. اندودهای به ضخامت بیش از ۱۲ میلیمتر، دست کم در دو قشر باید انجام شوند و قشر رویه را می توان با سیلر و به صورت رنگی نیز اجرا کرد. اخیرا در بسیاری از کشورها محدودیتهای ی برای مصرف پنبه کوهی به ویژه در اندودکاری به وجود آمده است. ضریب کاهش سر و صدا در اندودهای آکوستیکی متفاوت بوده و بستگی به ضخامت اندود و زیرسازی آن دارد. این ضریب برای اندودی رنگ نشده به ضخامت ۱۸ میلیمتر بر روی زیرسازی سخت، از ۰/۶۰ تا ۰/۷۰ و بر روی زیرسازی فلزی، ۰/۸ تا ۹ /. و برای ضخامت ۳۶ میلیمتر بر روی زیرسازی سخت، حدود ۰/۹ است. در حالی که ضریب اندود اخیر هنگامی که رنگ آمیزی شود، به ۰/۸۵ کاهش می یابد.